Blog

Boek van de week: een lang gemiste favoriet

Herlezen van een boek voelt soms als bijpraten met een oude vriend of terugkomen op een dierbare plek. Die haast fysieke ervaring dat er iets op zijn plaats klikt, dat je iets terugvond waarvan je was vergeten dat je het kwijt was: een specifiek gevoel van thuiskomen. Dat gevoel geeft mij het herlezen van Het hoofdkussenboek van Sei Shōnagon. Het was al jaren niet leverbaar, maar nu is het er weer! In een kakelverse, kraakfijne vertaling van Jos Vos.

Sei Shōnagon is als een gevat, opmerkzaam nichtje, dat met brille haar mening over alles te berde brengt. Of het gaat over de beste kleur bovenkimono voor de 7e maand, haar ervaringen met heren of een lijstje van Vreselijk vieze dingen: ‘Naaktslakken./De haren van een bezem waarmee een vuile vloer wordt geveegd./Eetkommen in het vertrek van de hogere adel.’

Dit lijstje geeft de vreugde van het boek in een notendop. Ik denk dat er weinig mensen zijn die het gevoel van Shōnagon niet delen dat naaktslakken vreselijk vies zijn. Bij de haren van de bezem kun je je ook wel iets voorstellen. Maar dan het bevreemdende: eetkommen in het vertrek van de hogere adel. Een storm van nieuwsgierigheid steekt op in mijn hoofd. Hoe zullen die er dan wel niet uitgezien hebben? Eet de hogere adel viezer dan lager geplaatste mensen? Waarom vond ze die vies? Moest zij ze opruimen? Hoe maar je een eetkom ‘vreselijk vies’? En zo laveer je als lezer van het herkenbare naar het volstrekt onbekende.

Tegelijkertijd zo invoelbaar en zo vreemd was het leven aan het Japanse hof in de 10e eeuw, de tijd waarin Sei Shōnagon haar hoofdkussenboek schreef. Naast lijstjes bevat het boek essayistische passages en dagboeknotities. Ze geven inkijkjes in het dagelijks leven, en de omgang tussen de seksen, van die tijd. Ze dacht niet aan ons, 1000 jaar later, maar schreef voor zichzelf en hoogstens haar tijdgenoten. Daarom legt de vertaler hier en daar gebruiken en dubbelzinnige Japanse uitdrukkingen uit, maar er blijft genoeg te verwonderen over.

Nog één citaat: ‘Het is ook leuk om in retraite te gaan aan het eind van de tweede maand, of aan het begin van de derde, wanneer de kersen in bloei staan. Twee of drie aantrekkelijke knapen duiken op, en kennelijk staat ieder van hen aan het hoofd van een huishouden. Ze gaan fraai gekleed in kersenbloesem- of wilgenbladkleurige gewaden met daaronder sashinuki’s waarvan de pijpen heel elegant zijn opgebonden boven de enkel. Hun dienaren passen al even ged bij hun omgeving en dragen fraai versierde knapzakken, terwijl hun pages gekleed gaan in pruimrode of lentegroene jachtkostuums met ondergewaden in velerlei kleuren en bont geverfde hakama’s.’

Zoals je soms te lang blijft hangen op social media, zo blijf ik hangen in Het hoofdkussenboek. Nog één blogpostje, nog één lijstje… Maar dan wèl mooi en interessant, natuurlijk.

Hella Haasse Honderd

Het is even rustig. Dus verwijlen een klant en ik een tijdje bij het werk van Hella Haasse. De klant koopt de herinneringen van Yvonne Keuls aan Haasse, ik lees juist het zojuist heruitgegeven Ogenblikken in Valois.  Dit jaar zou Hella Haasse 100 geworden zijn, als ze niet in 2011 was overleden. In 1979 betrok ze met haar man een huisje in de Valois, waar ze bijna 10 jaar bleef wonen. Ze noemde die periode haar Indian Summer.

Nostalgisch roemen we haar werk. Haar eruditie: ‘Wat moet dat een slimme vrouw geweest zijn’. Haar woordgebruik en haar enorme kennis. ‘De tuinen van Bomarzo.’ ‘Oh ja! Prachtig.’ De historische romans? Misschien te lang voor ons huidige leven. Maar Een nieuwer testament: ook favoriet.

Maar Haasse lijkt wel vergeten. ‘Misschien komt de verkoop weer een beetje op gang als de biografie verschijnt. Eventjes,’ zegt de klant. We zouden misschien nog wel even meewarig voor ons uitgestaard hebben, als er niet andere klanten waren gekomen. Nu vergeet deze klant alleen haar pinpas in de automaat te steken. Misschien met haar hoofd nog in Bomarzo…

Hella Haasse werd op 2 februari 1918 geboren en overleed in 2011. Haar werk moet gelezen blijven worden, ze heeft zoveel prachtigs geschreven, en zo gevarieerd.

Ogenblikken in Valois en Zoals ik jou ken, ken jij mij: mijn jaren met Hella Haasse liggen in de winkel. Tuinen van Bomarzo heeft zelfs 2 edities. De simpele rainbowpocket is op voorraad. Een nieuwer testament is helaas niet meer nieuw leverbaar, maar Het woud der verwachting is nu maar 7,50 euro. Ik heb een stapeltje ingeslagen. Misschien niet op elk moment in je leven te savoureren, maar voor een vakantie in Frankrijk of de Ardennen of ‘gewoon’ een flinke duik in de late Middeleeuwen is Het woud der verwachting zeker een aanrader. Even weg uit je eigen wereld.

Boek van de week: een ontregelend kinderboek

Er verschijnen te weinig ontregelende kinderboeken. Dat vind ik. Te weinig kinderboeken die een beetje vreemd zijn, maar wel ergens over gaan. Met situaties die vanuit een scheve hoek benaderd zijn, maar tegelijkertijd met herkenbare kinderervaringen. Joke van Leeuwen is daar goed in, bijvoorbeeld. Ventje zoekt een vriendje, is er ook zo één.

Gelukkig is er een nieuwe! ZEB., het nieuwe boek van Gideon Samson, heeft een simpel uitgangspunt: 11 kinderen uit de klas van Juf Cato vertellen een verhaaltje over hun leven. Simpel. Vrolijk. Felle tekeningen. Vlot en direct geschreven.

Alleen komt er in het eerste verhaal al een zebra in de klas. ZEB. staat er op het label, maar de zebra heet Ariane. De juf belooft Ariane dat ze haar geen Zeb zullen noemen, maar houdt zich daar vervolgens zelf niet aan.
Simpel en een beetje scheef, het werkt als een tierelier. Bovendien: elk kind kent een onderwijzer die vergeet dat kinderen meer zijn dan hun labeltje.
Maar daar gaat het verder niet over. Het is een maf, buitengewoon verhaal over Ariane in een klaslokaal met haar dikke billen en behoefte aan gras kauwen.

En zo gaat het in het verhaal over Ozzie over het kopen van grapjes in de grapjeswinkel. Géén moppen: ‘”Een móp?” De meneer spreekt het uit alsof het een heel vies woord is. “Moppen, daar doen we hier niet aan,” zegt hij. “Voor dat soort zaken ga je maar naar de moppenshop.”’ Haast geeneen grapje is goedkoop genoeg, maar de winkelier en Ozzie geven niet gauw op. Ozzie heeft het grapje nodig voor Ziva, om indruk te maken. Dan weet de goede verstaander al genoeg. En ondertussen vindt Ozzie het juiste grapje in de ‘overige grapjes’-bak.

Alle kinderen uit de klas van Juf Cato die een verhaal vertellen hebben een verhaal waarvan je denkt: hè? Verder zijn het hele gewone kinderen met hele gewone levens en stemmen. Een hele gewone klas. Geleidelijk ontvouwt zich door de losse verhalen heen een lijn, die óók uit de bocht vliegt. Lekker ontregelend.

Bestel het boek hier. Ben je nog niet helemaal overtuigd? Kom langs in de winkel en ik lees je voor over de woensdag dat huilen werd afgeschaft.