Het Gornick-effect

De laatste tijd lees ik de beste boeken op aanraden van klanten. Zij vertellen me vaak waarom ze een boek goed vonden op een manier die de verkooppraatjes van vertegenwoordigers en de teksten op flappen overstijgt, aanprijzingen die kennelijk het kaf van het koren scheiden.

Eén van hen leende me voor de Kerstvakantie van 2018 Verstrengeld van Vivian Gornick. Ik las het met zeer veel plezier. Gornick doet in Verstrengeld verslag van wandelingen met haar moeder door New York. De wandelingen roepen jeugdherinneringen op aan de lange periode dat haar moeder voornamelijk op de bank lag, treurend om haar overleden man. De andere vrouwen in het appertementengebouw in een mindere wijk van New York zijn ook overwegend alleenstaand met kinderen. Gornick zet hier haar eigen liefdesleven tegen af: nooit getrouwd, geen kinderen altijd affaires.

Haar fragmentarische stukken tekenen een beeld van de Joodse gemeenschap in New York tussen de jaren ‘30 en ‘50 en daarna van de intellectuele, altijd sappelende kringen vanaf de jaren ’60. Het doet je verlangen naar een tijdmachine om jezelf in die tijden en sferen te kunnen onderdompelen.

Ik vond het een mooi boek, een goed boek, al kon ik niet precies zeggen waarom. Toen las ik De onsterfelijken van Chloe Benjamin. Het begin van het boek speelt zich in hetzelfde milieu af, in dezelfde stad als Verstrengeld. Ik hield niet op te denken: Maar Gornick beschreef dit zoveel beter…, maar Gornick deed dit zoveel subtieler…, maar na Gornick heb je alles gelezen wat je hierover moet weten…

Onlangs verscheen Een vrouw apart in de stad van Gornick.* Ik heb het net uit. Ik vond het nog beter dan Verstrengeld. Het stramien is hetzelfde: wandelingen door New York leidden tot overpeinzingen over het leven, maar doordat het niet alleen over het moeder en haar mannen gaat, is het wijzer, slimmer, grappiger, memorabeler. Ik wilde haast elke zin onderstrepen om te onthouden.

Een boek om te koesteren zo goed. Maar hóe goed viel me pas op toen ik daarna de nieuwe Jenny Offill ging lezen. Jenny Offill is een van mijn favoriete schrijvers. Haar Dept. of Speculation het mooiste boek over je zelf combineren met het moederschap dat ik ooit gelezen heb. Er staan passages in mijn geheugen gegrift.

Nu verscheen Weersverwachting. Een vergelijkbaar boek: fragmentarische verhaalelementen die zich aaneenrijgen tot een mijmering over het leven: werk, ambitie, kinderen, de Anderen, de liefde… Echt goed.

Toch denk ik steeds: Maar Gornick doet dit beter…, Maar Gornick heeft hier alles al over gezegd wat er over gezegd moet worden…, Maar Gornick…
Ik noem dit nu ‘Het Gornick-effect’.

Logisch dus dat Een vrouw apart en de stad Boek van de week is, deze week. En Weersverwachting leg ik even weg tot het Gornick-effect een beetje is weggeëbt.

*Ik probeerde eruit voor te lezen op facebook toen onze vaste voorlezer Aby ziek was. Helaas lukte dat niet. Het resultaat kun je toch zien. Hier of hier.