Smaak. En dingen om over te twisten.

Smaak, daar gaat het vaak over als mensen praten over boeken. En over smaak valt niet te twisten.

Jammer is dat. Want als het even niet over smaak gaat, is er zoveel om over te twisten bij boeken. Of laten we het houden op: bespreken. Er valt zoveel over een boek te zeggen. Dat probeer ik in de leesclubs dan ook altijd te doen, praten over andere dingen dan smaak.

Een regelmatig gehoorde vraag van eerstelingen bij de leesclub: ‘mogen we ook zeggen wat we ervan vonden?’

Smaak. Ik vind het ook een loos begrip. Een boek lezen is geen maaltijd eten. Hoe lekker eten ook is, een boek lezen is een andere ervaring, zelfs al zijn er genoeg raakvlakken te benoemen. Ja, een boek kan lekker zijn, dan is het vast je smaak. Maar waarom is een boek je smaak? Dat vind ik een relevante vraag. En: is een boek dat niet je smaak is daarom betekenisloos? Irrelevant?

Nee, dat vind ik niet. Ookal vind ik een boek niks, het wordt niet betekenisloos. (Er zijn uitzonderingen!) Het omgekeerde vind ik net zo waar: een boek kan meer betekenis of waarde krijgen dan het op zijn eigen merites heeft veroorzaakt.

Sommige boeken hebben voor mij veel betekenis. Ik vind ze goed, ik vind ze mooi, interessant, vernieuwend, waardevol voor de wereld… én ze betekenen iets voor mij als mens.

Een lijstje van die boeken hoop ik nog eens te maken. Dit boek las ik net uit en hoort erop: Meer dan een broer van David Diop.

De tekst op de achterkant is een beetje lam. De voorkant is prachtig, maar zwaar. Het is dat iemand die me nooit een boekentip geeft, zei: ‘Lot, dit moet je lezen. Ik vond het echt prachtig.’ (ja! Smaak!) Daarom pakte ik het op.

Meer dan een broer gaat over Alfa en Mademba, Senegalese hartsvrienden die vechten in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Eén van de twee sneuvelt. De ander gaat ineens nadenken. Wat dan volgt is gruwelijk en menselijk tegelijk en laat de oorlog onder je huid kruipen. Meer dan een broer bevraagt de essentie van onze menselijkheid en tegelijkertijd opent het de vreemde uitzichten van de Eerste Wereldoorlog en het opgroeien in Senegal van het begin van de twintigste eeuw. Diops stijl doet denken aan de rapsodische verteltrant van Homerus, aan de orale cultuur van Subsahara Afrika, lyrisch en herhalend om de betekenis van het vertelde, van het woord, niet te veronachtzamen. Een verademing voor lezers die veel strak Nederlands of feitelijk Engels lezen. Als je je eraan overgeeft, tenminste.

Meer dan een broer is een boek waarover je niet raakt uitgepraat, omdat er telkens nieuwe betekenislagen opduiken, nieuwe existentiële vragen worden opgeworpen of beantwoord.

Allemaal waar, maar dit boek heeft voor mij nog meer betekenis. Door persoonlijke omstandigheden heb ik lang gelezen als een consument: genietend van prachtige boeken, me verliezen in heerlijke verhalen of diepe gedachten, maar passief.

Meer dan een broer riep het oude vuur bij me op: ik wil erover schrijven, ik wil meer lezen in deze trant, ik wil mijn associaties bij dit boek onthouden en uitwerken, ik wil hier nog langer over nadenken…

Begrijp me niet verkeerd: andere boeken die ik het afgelopen half jaar las, waren net zo inspirerend, fascinerend en goed, maar Meer dan een broer was het vonkje toen mijn hout net weer droog genoeg was. Daarom heeft deze roman bij mij een speciale status, mag hij op het lijstje.